Ερμής. Ο αγγελιοφόρος των θεών

Η γέννηση του Ερμή

Ο Ερμής γεννήθηκε σε μια σπηλιά στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας. Όπως αναφέρει ο Ησίοδος στη Θεογονία, η μητέρα του Μαία ήταν κόρη του Άτλαντα και μια από τις Πλειάδες (στίχοι 938-939).

Ζηνὶ δ᾽ ἄρ᾽ Ἀτλαντὶς Μαίη τέκε κύδιμον Ἑρμῆν,
κήρυκ᾽ ἀθανάτων, ἱερὸν λέχος εἰσαναβᾶσα.

Με το καβούκι μιας χελώνας έφτιαξε μια λύρα (Παυσανίας, Αρκαδικά VIII 17.5). Ένα βράδυ έφτασε στην Πιερία και έκλεψε τα βόδια του Απόλλωνα. Έφερε το κοπάδι στις όχθες του ποταμού Αλφειού και το έκρυψε σε μια σπηλιά. Το επόμενο πρωί έφτασε ο Απόλλωνας στην Κυλλήνη, αλλά ο Ερμής αρνήθηκε ότι ήταν ο κλέφτης. Έτσι ο Απόλλωνας απευθύνθηκε στο Δία, ο οποίος προέτρεψε τον Ερμή να επιστρέψει τα βόδια. Η λύρα όμως άρεσε στον Απόλλωνα. Για να δώσει λοιπόν τέλος στην αντιδικία τους, ζήτησε από τον Ερμή να του δώσει τη λύρα. Ο Ερμής συμφώνησε με αντάλλαγμα να κρατήσει το κοπάδι βόδια.

[17.5] ἔχεται δὲ ἄλλο ὄρος Κυλλήνης Χελυδόρεα, ἔνθα εὑρὼν χελώνην Ἑρμῆς ἐκδεῖραι τὸ θηρίον καὶ ἀπ' αὐτῆς λέγεται ποιήσασθαι λύραν. ἐνταῦθα Φενεάταις καὶ Πελληνεῦσιν ὅροι τῆς γῆς εἰσι, καὶ τοῦ ὄρους τῶν Χελυδορέων οἱ Ἀχαιοὶ τὸ πλέον νέμονται.

Χαρακτηριστικά του Ερμή

Ως ψυχοπομπός ήταν ένας χθόνιος θεός. Στις αρχαίες παραδόσεις της Σαμοθράκης και της Ελευσίνας, ήταν ο εραστής της Περσεφόνης και της Εκάτης. Αν οι ψυχές κατέβαιναν στον Άδη με την καθοδήγηση του Ερμή, μπορούσαν πάλι να ξαναγυρίσουν στο φως χάρη σε αυτόν. Ο Ερμής μαζί με την Αθηνά οδήγησε τον Ηρακλή στον κάτω κόσμο για να σκοτώσει τον Κέρβερο. Ο Ερμής συνόδευε την Περσεφόνη όταν αυτή ανέβαινε στην επιφάνεια της γης.

Ο Ερμής ως θεός που ένωνε τις πάνω θεότητες με τις κάτω, που έφερνε τα μηνύματα και τις θελήσεις των θεών, ήταν ο θεός των ειρηνικών σχέσεων και προσεγγίσεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Έγινε ο θεός του εμπορίου και η εικόνα του υπήρχε στις εισόδους των αγορών στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Του απέδιδαν την ανακάλυψη κάθε πράγματος που σχετίζονταν με το εμπόριο και τις αγοραπωλησίες.

Θεωρήθηκε επίσης και διερμηνέας των θελήσεων των θεών. Όφειλε να έχει καθαρό λόγο και ταλέντο στην έκφραση. Έγινε επομένως ο θεός του λόγου και της ευγλωττίας. Ο Ερμής έδωσε φωνή στην Πανδώρα, την πρώτη γυναίκα που φτιάχτηκε από τα χέρια του Ηφαίστου. Θεωρούνταν επίσης και εφευρέτης της γλώσσας, της έκφρασης της ανθρώπινης σκέψης και του θείου λόγου. Τέλος ταυτίστηκε με τον αιγυπτιακό θεό Θωθ. Ο θεός Θωθ ήταν ο θεός των εφευρέσεων, των τεχνών, της νομοθεσίας και της θρησκείας. Ο Ερμής ήταν ο πατέρας της γνώσης.

Η λατρεία του Ερμή

Επικλήσεις και παρωνύμια

Νόμιος

- ο θεϊκός βοσκός.

Εναγώνιος

- ο θεός των εφήβων και προστάτης της νεότητας.

Χαριδότης

- ο θεός που δώριζε το κάλλος στα σώματα των νέων.

Φάλλης

- ο θεός της γονιμότητας.

Εμπολαίος

- προστάτης του εμπορίου.

Λόγιος

- προστάτης της πειθούς, της ευγλωττίας και των γραμμάτων.

Ορφικός ύμνος προς τον Ερμή